ကော်ပိုရေးရှင်းများသည် မြန်မာပြည်သူများ၏ အသက်အိုးအိမ်စည်းစိမ်အပေါ် အမြတ်အစွန်း ချထားခြင်းကို ရပ်တန့်သင့်သည်။

ငါးဆယ့်ကိုးရက်။ ငါးဆယ့်ကိုးရက်ကြာအောင် အဆက်အသွယ်မရှိ၊ ငါးဆယ့်ကိုးရက်မြောက်နေ့တွင် ဒူးထောက်ကာ ငြိမ်သက်စွာဆုတောင်းကာ ကွယ်လွန်သူများ၏ မိသားစုအမည်များကို သမုတ်နိုင်လောက်အောင် ကံကောင်းခြင်းများကို မျှော်လင့်နေကြသည်။

“မကြောက်ဘူး” အဖွားက မြန်မာမှ ဖုန်းဖြင့် ကျွန်တော့်ကို ညင်သာစွာ ဖြေသိမ့်သည်။ “ကျွန်တော် ထွက်ပြေးဖို့ မရည်ရွယ်ပါဘူး။ အသက်ရှင်သည်ဖြစ်စေ သေသည်ဖြစ်စေ ဒီမှာပဲနေမယ်။ ဒါက ကျွန်တော့်အိမ်ပါ။”

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်တွင် တပ်မတော်မှ အောင်မြင်စွာ အာဏာသိမ်းနိုင်ခဲ့သော မြန်မာစစ်တပ်သည် ကျွန်ုပ်တို့ချစ်ခင်ရသူများကို ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နှစ်သိမ့်မှုမပေးနိုင်ဘဲ ဝမ်းနည်းပူဆွေး ငိုကြွေးမြည်တမ်းနေပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ အမှောင်ကျတဲ့နေ့မှာတော့ Civil Disobedience Movement (CDM) က တပ်မတော်ရဲ့ အာဏာရှင်စနစ်ကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ပြည်သူတွေရဲ့ တွန်းအားပေးမှုကို မွေးဖွားပေးခဲ့ပြီး မြန်မာ့သမိုင်းမှာ စုတ်ပြတ်နေတဲ့ တိုင်းရင်းသား အထည်တွေကို ချည်နှောင်ခဲ့ပါတယ်။ သန်းနှင့်ချီသော အလုပ်သမားများသည် မျှော်လင့်ချက်ဖြင့် တော်လှန်ရေးစကားများကို လက်နက်ကိုင်လမ်းများပေါ်တွင် ပြည့်လျှံနေသော ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။ ဒါတောင် ငါ့ပြည်သူတွေရဲ့ စကားက တပ်မတော်ရဲ့ ကျည်ဆန်တွေထဲ ကျသွားတယ်။ နွေဦးတော်လှန်ရေးက တပ်မတော်ကို ဘယ်လို အနိုင်ယူနိုင်မလဲ။ စစ်တပ်၏ သွေးထွက်သံယို စိုးစံမှုကို သေချာစေရန်အတွက် အဓိကကျသောအချက်မှာ တာဝန်ခံမှုရှိသော နိုင်ငံခြားကော်ပိုရေးရှင်းများကို ကိုင်ဆောင်ထားခြင်းဖြစ်သည်။

မြန်မာပြည်မှာဆိုရိုးစကားရှိတယ်၊[You] ခေါင်းပေါ်ရှိ ဆံပင်ညှပ်ထားသော ဆံပင်ကို ထိနိုင်သော်လည်း ခါးတွင်ကျနေသည့် ပိုက်ဆံအိတ်ကို မထိဝံ့ကြဘူးလား။” မြန်မာ့နိုင်ငံရေး စီးပွားရေးသည် စီးပွားရေးကဏ္ဍတိုင်းနီးပါးကို ချုပ်ကိုင်ထားသည့် တပ်မတော်၏ ပိုက်ဆံအိတ်ဖြစ်သည်။ တပ်မတော်၏ မဆုတ်မနစ်သော ချုပ်ကိုင်မှုကို မဖြေလျှော့နိုင်ရခြင်းမှာ တပ်မတော်သည် နိုင်ငံတော် ဗျူရိုကရေစီကို လက်အောက်ခံ ချုပ်ကိုင်ထားခြင်းကြောင့် ဘဏ်များ၊ သဘာဝဓာတ်ငွေ့နှင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ကဲ့သို့သော အရေးကြီးသော ကဏ္ဍများတွင် လက်ဝါးကြီးအုပ်ထားခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။

CDM ကဲ့သို့ လူထုလှုပ်ရှားမှုများ အောင်မြင်ရန် ရည်ရွယ်ပါက စီးပွားရေးကို တပ်မတော်၏ ထိန်းချုပ်မှုကို ဖြတ်တောက်ပစ်ရမည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အကြီးဆုံး ကုမ္ပဏီ နှစ်ခုမှာ စစ်တပ်ပိုင် လုပ်ငန်းစုများ ဖြစ်ကြသော မြန်မာ့စီးပွားရေး ဦးပိုင်လီမိတက် (MEHL) နှင့် မြန်မာ့စီးပွားရေး ကော်ပိုရေးရှင်း (MEC) တို့ ဖြစ်သည်။ ပေါင်းစည်းလိုက်သော ကုမ္ပဏီများသည် ပြည်တွင်း 110 နှင့် နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီ 60 တို့မှ ဒေါ်လာ 16.6 ဘီလီယံနီးပါး ရရှိထားပြီး အများစုမှာ ဖက်စပ်လုပ်ငန်းများဖြစ်သည်။ 2019 ကုလသမဂ္ဂ အချက်အလက်ရှာဖွေရေးမစ်ရှင်ကို အခြေခံ၍ ဤရရှိငွေအချို့ကို လက်နက်များ သိုလှောင်ရန်နှင့် ရိုဟင်ဂျာမွတ်ဆလင်များအပေါ် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများကျူးလွန်ရန် စစ်တပ်မှ အသုံးပြုပါသည်။ ကော်ပိုရေးရှင်းများနှင့် တပ်မတော်တို့ မည်မျှ နီးကပ်စွာ ချိတ်ဆက်ထားသနည်းဆိုသော် တပ်မတော်ကို အနိုင်ယူရန် တစ်ခုတည်းသော နည်းလမ်းမှာ ပြည်တွင်းစီးပွားရေးအပေါ် ၎င်း၏ လက်ဝါးကြီးအုပ်မှုကို ချေမှုန်းရန်ဖြစ်သည်။

လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုအကျပ်အတည်းကာလအတွင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများသည် ကြားနေသရုပ်ဆောင်များအဖြစ် မတောင်းဆိုနိုင်ပါ။ ပြင်သစ်ရေနံနိုင်ငံစုံ TotalEnergies SE နှင့် Chevron ကဲ့သို့သော ကုမ္ပဏီများသည် တပ်မတော်နှင့် ၎င်းတို့၏ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် အပြစ်မဲ့၊ အရပ်သားသွေးများကို ဖိတ်ခေါ်ခြင်းနှင့် တရားမဝင်သော အစိုးရတစ်ရပ်ကို တရားဝင်ဖြစ်စေခြင်းတွင် ရှုပ်ထွေးမှုကို ပြသသောကြောင့် တာဝန်ခံရမည်ဖြစ်သည်။ စိတ်ပျက်အားလျော့စွာဖြင့် TotalEnergies SE က စစ်အစိုးရထံ ပေးချေမှုများကို ရပ်တန့်မည်မဟုတ်သလို ရတနာကမ်းလွန် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တွင်းတွင် စစ်ဆင်ရေးများကို ရပ်ဆိုင်းမည်မဟုတ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ပိုမိုပြင်းထန်သောအားဖြင့် Chevron သည် ရတနာပုံကုမ္ပဏီ၏ လုပ်ဆောင်ချက်များကို ကန့်သတ်ထားသည့် အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဌာန၏ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။ Chevron သည် မြန်မာ့ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့လုပ်ငန်း (MOGE) နှင့် ကာလရှည်ကြာ ဆက်ဆံရေးရှိပြီး တပ်မတော်မှ ဗိုလ်ချုပ်များနှင့် နီးကပ်စွာ ချိတ်ဆက်ထားသော အစိုးရပိုင် ကုမ္ပဏီတစ်ခုဖြစ်သည်။ တပ်မတော်၏ ၀င်ငွေအကြီးဆုံးရင်းမြစ်ကို ကိုယ်စားပြုသည့် ရတနာသည် သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ထုတ်ယူသည့်နေရာဖြစ်လာပြီး ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် တပ်မတော်မှ အခွန်ငွေ အနည်းဆုံး ကန်ဒေါ်လာ သန်း ၁၂၀ ရရှိခဲ့သည်။ Chevron သည် တပ်မတော်ကို ဘဏ်စာရင်းသွင်းခြင်းကို ရပ်တန့်ရန် တကမ္ဘာလုံးမှ တောင်းဆိုခဲ့ပြီး Action Network အသနားခံစာဖြင့် လက်ရှိတွင် လက်မှတ်ပေါင်း ၂၀၀,၀၀၀ ဖြင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ၊ . ထို့အပြင် “Chevron Day” ဆန္ဒပြပွဲအတွင်း ဖိလစ်ပိုင်၊ အမေရိကန်နှင့် သြစတြေးလျတို့မှ ဆန္ဒပြသူများသည် တပ်မတော်နှင့် အဆက်အသွယ်ဖြတ်ရန် Chevron ကို တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ Chevron ၏အခန်းကဏ္ဍနှင့်ပတ်သက်၍ မေးမြန်းခဲ့ရာ Chevron မှပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ Braden Reddall သည် “စာချုပ်ချိုးဖောက်မှု” ကိစ္စရပ်များကို ကိုးကား၍ ကုမ္ပဏီ၏လုပ်ရပ်များကို အကြောင်းပြချက်မရှိဘဲ တပ်မတော်၏ ချိုးဖောက်မှုများကို ရှုတ်ချခဲ့သည်။

2021 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ 1 ရက်နေ့တွင် ရန်ကုန်မြို့၌ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်သည့် ဆန္ဒပြပွဲ၌ ဆန္ဒပြသူများသည် လက်သုံးချောင်းဖြင့် အလေးပြုကြသည်။
Getty Images မှတဆင့် STR/AFP

Chevron ၏ တာဝန်ခံမှုနှင့် ခွဲထွက်ရေး ကတိကဝတ် ကင်းမဲ့ခြင်းသည် ကော်ပိုရေးရှင်းများသည် တပ်မတော်၏ အသက်သွေးကြောဖြစ်သောကြောင့် အလွန်အန္တရာယ်များသည်။ H&M နှင့် Facebook တို့ကဲ့သို့ အနောက်တိုင်း ကုမ္ပဏီပေါင်း ၅၀ က အာဏာသိမ်းမှုနှင့် ၎င်း၏ ကျူးလွန်သူများကို ရှုတ်ချသည့် ပူးတွဲကြေညာချက်များ ထုတ်ပြန်ခဲ့သော်လည်း အာရှစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများမှာ တုန်လှုပ်ချောက်ချားစရာအဖြစ် ရှိနေခဲ့သည်။ မြေပြင်ပေါ်ရှိ ဆန္ဒပြသူများသည် ကျေကျေနပ်နပ်ကြီး ကြွေးကြော်ခဲ့ကြသည်။ ဆန္ဒပြသူတစ်ဦးက “သူတို့ဘက်ကရပ်တည်တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကို ပြည်သူတွေက အသိအမှတ်ပြုပြီး တိုင်းပြည်မှာ စီးပွားရေးလုပ်ဖို့ သူတို့ရဲ့ရည်မှန်းချက်တွေကို ကြိုဆိုပါတယ်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ကော်ပိုရေးရှင်းများကို ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်မှုများရှိနေသော်လည်း စစ်အစိုးရထိန်းချုပ်ထားသော လုပ်ငန်းများအတွက် အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း 500 အထက်ပေးဆောင်သည့် ထိုင်းရေနံနှင့်သဘာဝဓာတ်ငွေ့ကုမ္ပဏီ PTT သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၎င်း၏ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုကို တိုးချဲ့ရန်အတွက် စစ်တပ်နှင့်ချိတ်ဆက်ထားသောကုမ္ပဏီများနှင့် ဆက်လက်ပူးပေါင်းရန် စီစဉ်လျက်ရှိသည်။ PTT အပြင်၊ Sembcorp Industries၊ Adani၊ Hilton Worldwide Holdings၊ Shangri-La Asia၊ Suzuki Motor နှင့် British American Tobacco တို့သည် တပ်မတော်အတွက် အကြီးမားဆုံး ပံ့ပိုးကူညီသူများအဖြစ် ကျန်ရှိနေပါသည်။

ငါ့ပြည်သူတွေရဲ့ လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲက အသီးအပွင့်ဖြစ်ရင် ကော်ပိုရေးရှင်းတွေက တာဝန်ယူရမယ်။ ကုလသမဂ္ဂ အထူးကိုယ်စားလှယ် တွမ်အင်ဒရူးစ်က “စစ်တပ်က ပြည်တွင်းနဲ့ ပြည်ပ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကနေ ရရှိတဲ့ ဝင်ငွေတွေဟာ ဒီဆိုးရွားတဲ့ ချိုးဖောက်မှုတွေကို နှိမ်နင်းဖို့ သူ့ရဲ့ စွမ်းရည်နဲ့ စွမ်းရည်ကို သိသိသာသာ မြှင့်တင်ပေးပါတယ်။ ကော်ပိုရိတ်တာဝန်ကို ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့် ရောက်ရှိလာပါသည်။

ပထမအချက်အနေဖြင့် ကော်ပိုရေးရှင်းများသည် မြန်မာနိုင်ငံမှ နုတ်ထွက်ခြင်း သို့မဟုတ် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီရရှိသည်အထိ မြန်မာနိုင်ငံမှ လုပ်ငန်းများ ရပ်ဆိုင်းခြင်းဖြင့် စတင်နိုင်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပြည်သူများ၏ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားသော တိုင်းရင်းသားစည်းလုံးညီညွှတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကို တရားဝင်အစိုးရအဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းမပြုမချင်း ကော်ပိုရေးရှင်းများသည် ဆက်ဆံရေးအားလုံးကို ဖြတ်တောက်ပစ်ရမည်ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ကော်ပိုရေးရှင်းများသည် တပ်မတော်နှင့် ဆက်ဆံရေးမရှိဟု ဆိုနိုင်သည်။ သို့သော်လည်း စီးပွားရေးအပေါ် တပ်မတော်၏ ကြီးမားသော ချုပ်ကိုင်မှုဖြင့် သက်သေပြထားသည့်အတိုင်း မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း စီးပွားရေး လုပ်ဆောင်မှုတိုင်းသည် တပ်မတော်တွင် အမြစ်တွယ်နေပါသည်။

ဒုတိယ၊ ကော်ပိုရေးရှင်းများသည် ၎င်းတို့ပေးဆောင်သည့်အခွန်များကို တရားမ၀င်အစိုးရထံ မရောက်စေရေး သေချာစေခြင်းဖြင့် ပွင့်လင်းမြင်သာမှုကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပါသည်။ စုပေါင်းလုပ်ဆောင်မှုသည် သာဓကဖြစ်သည်။ ကော်ပိုရေးရှင်းများ အချင်းချင်း ဖျော်ဖြေခြင်းဖြင့် တပ်မတော်မှ ရရှိသော ၀င်ငွေကို အနှောင့်အယှက် ဖြစ်စေနိုင်သည်။ အမေရိကန်လို နိုင်ငံတွေက ဗမာပြည် အက်ဥပဒေကို အရှိန်မြှင့်ပြီး ကျော်ဖြတ်ရမယ်။ မြန်မာအက်ဥပဒေသည် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီများ တိုးမြှင့်ပေးထားပြီး တပ်မတော်နှင့် ပတ်သက်သည့် ကော်ပိုရေးရှင်းများကို ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများမှတစ်ဆင့် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ဖိအားများပေးထားသည်။ ပုံမှန်နိုင်ငံသားများသည် အဓိကကျသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ဥပဒေကြမ်းကို ပံ့ပိုးကူညီရန် အထက်လွှတ်တော်အမတ်များနှင့် ကိုယ်စားလှယ်များကို ခေါ်ယူရမည်ဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်းအရ၊ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စည်းလုံးညီညွတ်မှုမှတဆင့် စုပေါင်းလုပ်ဆောင်မှုသည် တောင်အာဖရိက အသားအရောင်ခွဲခြားမှု အဆုံးသတ်ရေးအတွက် အရေးကြီးကြောင်း သက်သေပြခဲ့သည်။ ဂျိုးဇက် အက်ဖ် ဂျော်ဒန်က ယင်းကို ဖြိုခွဲခြင်းအား “ခွဲခြားဆက်ဆံမှုအောက် ကင်းမဲ့သော စက်ယန္တရား” ဟုခေါ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တပ်မတော်ကို ပံ့ပိုးပေးသည့် စက်ယန္တရားများသည် ကော်ပိုရေးရှင်းများနှင့် ပေါင်းစပ်မွမ်းမံထားသော စီးပွားရေးဖြစ်သည်။ စက်တွေကို ဖောက်ဖျက်ဖို့ ကော်ပိုရေးရှင်းတွေက တာဝန်ယူရမယ်။

အာဏာသိမ်းပြီးကတည်းက ကော်ပိုရေးရှင်းတွေဟာ ပုံမှန်အတိုင်းပဲ ဆက်လုပ်နေခဲ့တာ ရက်ပေါင်း 300 ကျော်ခဲ့ပါပြီ။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းသည် အပြစ်မဲ့အရပ်သားများကို အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်းကို သာမာန်အားဖြင့် ပံ့ပိုးပေးသည့်အခါ သတ်ဖြတ်ခြင်းလုပ်ငန်း ဖြစ်လာသည်။ ကော်ပိုရေးရှင်းများသည် တပ်မတော်မှ ငွေကြေးထောက်ပံ့မှုကို ရပ်တန့်ရန် သို့မဟုတ် မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ခွာရန် နည်းလမ်းရှာဖွေရန် လူမှုတာဝန်ရှိသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် နွေဦးရာသီရောက်လာခြင်းသည် အသစ်ပြန်လည်တွေ့ရှိပြီး ခွန်အားသစ်အတွက် အချိန်တစ်ခုဖြစ်လာသည်။ ကော်ပိုရေးရှင်းတွေက တပ်မတော်ကို ဆက်ပြီးပံ့ပိုးနေမယ်ဆိုရင် ပြည်သူ့တော်လှန်ရေးရဲ့ ပေါက်ဖွားမှုဟာ မဖြစ်မြောက်နိုင်ပါဘူး။ ယခုအချိန်သည် ကော်ပိုရေးရှင်းများကို တာဝန်ခံရမည့်အချိန်ဖြစ်သည်။ အမြတ်က ငါ့လူတွေရဲ့ဈေးနဲ့ မရဘူး။

Thang Lian သည် လက်ရှိတွင် Duke University တွင် Public Policy ကို လေ့လာနေသည့် ကျောင်းသားဖြစ်သည်။ Lian သည် မြန်မာစစ်တပ်၏ ဘာသာရေးအရ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်းခံရသော ချင်းလူမျိုးစုဖြစ်သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်မှာတော့ Lian နဲ့ သူ့မိသားစုဟာ မြန်မာနိုင်ငံကနေ ထွက်ပြေးခဲ့ပြီး အမေရိကန်ကို ဒုက္ခသည်အဖြစ် ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ခဲ့ပါတယ်။ Lian က သူ့အသိုက်အဝန်းအတွက် အသံတစ်သံဖြစ်ဖို့နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာကို လင်းလက်တောက်ပဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ Instagram တွင် @thang.x.lian ကို Follow လုပ်ပါ။

ဤဆောင်းပါးတွင် ဖော်ပြထားသော အမြင်များသည် စာရေးသူ၏ ကိုယ်ပိုင်အမြင်များ ဖြစ်ပါသည်။