တွယ်တာမှု
မြန်မာနိုင်ငံ- စစ်ရာဇ၀တ်မှုများနှင့် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများကို ကူညီဆောင်ရွက်ပေးရာတွင် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော စစ်ရာဇ၀တ်မှုများအား ကူညီဆောင်ရွက်ပေးရာတွင် နိုင်ငံခြားဘဏ်များ၏ အခန်းကဏ္ဍကို ကုလသမဂ္ဂ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်က မီးမောင်းထိုးပြထားသည်။
ဂျီနီဗာ (ဇွန် ၂၆၊ ၂၀၂၄) – နိုင်ငံခြားဘဏ်များသည် မြန်မာစစ်အစိုးရအား မြန်မာနိုင်ငံ ပြည်သူများအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှု စစ်ဆင်ရေးကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေသော လက်နက်များနှင့် ဆက်စပ်ပစ္စည်းများကို လက်လှမ်းမီစေရန် ကူညီဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိသည်ဟု သတင်းတစ်ရပ်အရ သိရသည်။ အစီရင်ခံစာအသစ် မြန်မာနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ အထူးကိုယ်စားလှယ် Tom Andrews က ဒီကနေ့ ထုတ်ပြန်လိုက်ပါတယ်။
သေမင်းတမန်ကုန်သွယ်မှုဆိုင်ရာ ဘဏ်လုပ်ငန်း- ဘဏ်များနှင့် အစိုးရများသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် စစ်အာဏာရှင်အစိုးရကို မည်ကဲ့သို့ အကောင်အထည်ဖော်နိုင်သည်ဆိုသည်ကို လွန်ခဲ့သည့် နှစ်နှစ်အတွင်း စစ်အစိုးရ၏ စစ်ဘက်ဝယ်ယူရေးနှင့် ချိတ်ဆက်ထားသော လွှဲပြောင်းမှုများ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည့် နိုင်ငံ ခုနစ်နိုင်ငံရှိ ဘဏ် ၁၆ ဘဏ်နှင့် နောက်ထပ် ၂၅ ဘဏ်က မြန်မာနိုင်ငံအတွက် သတင်းထောက် ဘဏ်လုပ်ငန်းဝန်ဆောင်မှုများကို ပံ့ပိုးပေးခဲ့သည်။ စစ်အစိုးရက ချုပ်ကိုင်ထားတဲ့ နိုင်ငံပိုင်ဘဏ်တွေ။
“၎င်း၏ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင်မြန်မာအစိုးရပိုင်ဘဏ်များနှင့်စီးပွားရေးလုပ်ဆောင်လိုသောဘဏ္ဌာရေးအဖွဲ့အစည်းများအပေါ်မှီခိုအားထားခြင်းဖြင့် အရပ်သားများကို လေကြောင်းမှတိုက်ခိုက်ခြင်းအပါအဝင်စနစ်တကျလူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကိုလုပ်ဆောင်ရန်အတွက်စစ်အစိုးရမှလိုအပ်သောဘဏ္ဍာရေးဝန်ဆောင်မှုများသို့ဝင်ရောက်ခွင့်အဆင်သင့်ရှိနေပါသည်” ဟု အထူးသတင်း ကိုယ်စားလှယ်က ပြောသည်။
“မြန်မာအစိုးရပိုင်ဘဏ်တွေ အပါအဝင် ငွေပေးငွေယူ လွယ်ကူချောမွေ့စေမယ့် နိုင်ငံတကာ ဘဏ်တွေဟာ မြန်မာအရပ်သားတွေကို စစ်တပ်က တိုက်ခိုက်ဖို့ အန္တရာယ် မြင့်မားပါတယ်။ အဲဒါတွေကို ရပ်တန့်ဖို့ တိုက်တွန်းချင်ပါတယ်။ ဘဏ်များသည် ရာဇ၀တ်မှုများကို လွယ်ကူချောမွေ့စေမည့် အခြေခံတာဝန်များ ရှိပြီး ၎င်းတွင် စစ်ရာဇ၀တ်မှုများနှင့် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများ ပါဝင်သည်။” ဟု Andrews က ပြောကြားခဲ့သည်။
“သတင်းကောင်းကတော့ စစ်အစိုးရဟာ အထီးကျန်ဆန်မှု ပိုများလာပါတယ်။ တရားဝင် ဘဏ်စနစ်မှတစ်ဆင့် မြန်မာစစ်တပ်၏ နှစ်စဉ် လက်နက်နှင့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ရေးပစ္စည်းများ ဝယ်ယူမှုသည် ၂၀၂၃ ခုနှစ် မတ်လ ကုန်ဆုံးသည့်နှစ်မှ သုံးပုံတစ်ပုံအထိ ကျဆင်းသွားသည် – အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃၇၇ သန်းမှ ၂၅၃ သန်းအထိ ကျဆင်းသွားသည်။
“သတင်းဆိုးကတော့ စစ်အစိုးရက ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေနဲ့ တခြားအစီအမံတွေကို ရှောင်တိမ်းနေပြီး ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုအစိုးရတွေမှာ ကွာဟချက်တွေကို အသုံးချကာ ဘဏ္ဍာရေးအဖွဲ့အစည်းတွေကို ပြောင်းရွှေ့ကာ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို အပြည့်အဝညှိနှိုင်းပြီး ကျင့်သုံးဖို့ ပျက်ကွက်တာကို အခွင့်ကောင်းယူနေပါတယ်။”
အစီရင်ခံစာသည် စစ်အစိုးရအတွက် လက်နက်နှင့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့များ အရင်းအမြစ်များအဖြစ် အာဆီယံနှစ်နိုင်ငံ၏ အခန်းကဏ္ဍ သိသိသာသာ အပြောင်းအလဲကို ဆန်းစစ်ထားသည်။ စင်္ကာပူသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တတိယအကြီးဆုံး လက်နက်နှင့် ဆက်စပ်ပစ္စည်းများ အရင်းအမြစ်အဖြစ် စင်ကာပူကို လွန်ခဲ့သည့်နှစ် အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြခဲ့ပြီးနောက် စင်ကာပူအစိုးရသည် ကုန်သွယ်ရေးတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေသည့် စင်ကာပူအခြေစိုက် အဖွဲ့အစည်းများကို စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု စတင်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် မတ်လကုန်တွင် စင်္ကာပူမှတ်ပုံတင်ကုမ္ပဏီများမှ မြန်မာနိုင်ငံသို့ လက်နက်ပစ္စည်းများ စီးဆင်းမှုသည် ယခင်နှစ်နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး ကျဆင်းသွားသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံကတဆင့် စစ်တပ်ဝယ်ယူရေးဟာ ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ဦးတည်နေပါတယ်။ 2024 ခုနှစ် မတ်လ ကုန်ဆုံးသည့်နှစ်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံမှ မှတ်ပုံတင်ထားသော ပေးသွင်းသူများထံမှ လက်နက်နှင့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့များ အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း 130 နီးပါး တင်သွင်းခဲ့ပြီး ယခင်နှစ်ထက် နှစ်ဆကျော် ပိုမိုများပြားခဲ့သည်။ ဤအပြောင်းအရွှေ့တွင် ထိုင်းဘဏ်များသည် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့် Siam Commercial Bank သည် ၂၀၂၃ ခုနှစ် မတ်လကုန်တွင် မြန်မာစစ်တပ်နှင့် ပတ်သက်သည့် အရောင်းအ၀ယ်ပြုလုပ်ရာတွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၅ သန်းကျော်ကို ပံ့ပိုးပေးခဲ့သော်လည်း ထိုအရေအတွက်သည် နောက်နှစ်တွင် ဒေါ်လာ သန်း ၁၀၀ ကျော်အထိ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။
“စင်္ကာပူနိုင်ငံရဲ့ စံနမူနာပြက လုံလောက်တဲ့ နိုင်ငံရေးဆန္ဒရှိတဲ့ အစိုးရဟာ မြန်မာနိုင်ငံ သေမင်းတမန် ကုန်သွယ်မှုကို ပိတ်ပစ်ဖို့ သိသာထင်ရှားတဲ့ ခြားနားချက်တစ်ခုကို ဖန်တီးနိုင်တယ်ဆိုတာကို ပြသနေပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံသည် အရပ်သားပစ်မှတ်များကို ပြင်းထန်စွာ တိုက်ခိုက်မှုများကို ဆက်လက်ထိန်းထားရန် စစ်အစိုးရ၏ စွမ်းဆောင်ရည်ကို ကြီးမားသော ထိုးနှက်ချက်ဖြစ်စေမည့် အရေးယူဆောင်ရွက်မှုဖြင့် အားကောင်းသည့် စံနမူနာကို လိုက်နာရန် အခွင့်အရေးရှိသည်။ အဲဒါကို လုပ်ဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်” ဟု ပညာရှင်က ပြောသည်။
ကျော်လွန် အရပ်သား ၅၀၀၀ အာဏာသိမ်းပြီးကတည်းက အနည်းဆုံးတော့ စစ်အစိုးရက အသတ်ခံခဲ့ရပါတယ်။ လူ ၃ သန်း ရွှေ့ပြောင်းခံရတာတွေ၊ နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသား ၂၀၀၀၀၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာ သံတိုင်တွေနောက်မှာ ရှိနေတယ်။ ပြီးခဲ့သည့် ခြောက်လအတွင်း အရပ်ဘက်ပစ်မှတ်များကို စစ်တပ်က လေကြောင်းမှ တိုက်ခိုက်မှု ငါးဆ တိုးမြင့်လာခဲ့ပြီး စစ်အစိုးရသည် စစ်စခန်းများ၊ နယ်မြေများနှင့် ခုခံရေးတပ်ဖွဲ့များကို ဆက်လက် ဆုံးရှုံးနေဆဲဖြစ်သည်။
“စစ်အစိုးရဟာ အရှိန်အဟုန်နဲ့ ရပ်တည်နေတာကြောင့် ဘဏ္ဍာရေးအဖွဲ့အစည်းတွေက သူတို့ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး တာဝန်တွေကို အလေးအနက်ထားပြီး စစ်အစိုးရရဲ့ သေမင်းတမန် အရောင်းအဝယ်တွေကို လွယ်ကူချောမွေ့အောင် မလုပ်မိဖို့ အရေးကြီးတယ်။ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှု အစိုးရများတွင် ကွက်လပ်များပိတ်ခြင်း အပါအဝင် ၎င်းတို့၏ လုပ်ဆောင်ချက်များကို အပြည့်အဝ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် နိုင်ငံများ တက်လာရန် အရေးကြီးသည်” ဟု အထူးကိုယ်စားလှယ်က ပြောကြားခဲ့သည်။
“ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့ထားတဲ့ အစိုးရတွေဟာ စစ်အစိုးရကို လေယာဉ်ဆီ ထောက်ပံ့ပေးနေတဲ့ ကွန်ရက်တွေကို ပစ်မှတ်ထားသင့်တယ်။ နိုင်ငံတကာ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများ မခံရဘဲ စစ်အစိုးရအတွက် သွားလာနိုင်သော ဘဏ်ဖြစ်လာသည့် မြန်မာ့စီးပွားရေးဘဏ်ကိုလည်း ၎င်းတို့ ပစ်မှတ်ထားရန် အရေးကြီးသည်။ ဒီလုပ်ရပ်တွေက မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီရေအလှည့်အပြောင်းနဲ့ မရေမတွက်နိုင်တဲ့ အသက်ပေါင်းများစွာကို ကယ်တင်ရာမှာ အဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်တဲ့ အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်နေပါတယ်” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။
မစ္စတာသောမတ်စ်အင်ဒရူးစ် (အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု) မြန်မာနိုင်ငံလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အထူးကိုယ်စားလှယ်. မိန်းပြည်နယ်မှ အမေရိကန်ကွန်ဂရက်၏ အဖွဲ့ဝင်ဟောင်းတစ်ဦးဖြစ်ပြီး Andrews သည် Yale Law School မှ Robina Senior Human Rights Fellow နှင့် Harvard University’s Asia Center ၏ တွဲဖက်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ အယ်လ်ဂျီးရီးယား၊ ခရိုအေးရှား၊ ဆားဘီးယား၊ ယူကရိန်းနှင့် ယီမင်နိုင်ငံရှိ လွှတ်တော်အမတ်များ၊ NGO များနှင့် နိုင်ငံရေး ပါတီများနှင့် လက်တွဲဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ သူသည် ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသားညွန့်ပေါင်းအစိုးရနှင့် Euro-Burma Network ၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပြီး စစ်မတိုက်ဘဲ စစ်ပွဲအောင်နိုင်မှုနှင့် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုအဆုံးသတ်ရေး အပါအဝင် စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေး NGO များကို ဦးစီးဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။
အထူးကိုယ် စားလှယ်များ သည် အဖွဲ ့ ဟုခေါ်သည် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ၏ အထူးလုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ. ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးစနစ်တွင် အမှီအခိုကင်းသော ကျွမ်းကျင်သူများ၏ အကြီးမားဆုံးအဖွဲ့ဖြင့် ပါဝင်သော အထူးလုပ်ထုံးလုပ်နည်းများသည် သီးခြားနိုင်ငံအခြေအနေများ သို့မဟုတ် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးရှိ အကြောင်းအရာဆိုင်ရာ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းပေးသည့် ကောင်စီ၏ သီးခြားလွတ်လပ်သော အချက်အလက်ရှာဖွေခြင်းနှင့် စောင့်ကြည့်ရေးယန္တရားများ၏ ယေဘုယျအမည်ဖြစ်သည်။ အထူးလုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များသည် ဆန္ဒအလျောက်အခြေခံ၍ လုပ်ဆောင်ကြသည်။ ၎င်းတို့သည် ကုလသမဂ္ဂ ဝန်ထမ်းများ မဟုတ်ကြပြီး ၎င်းတို့၏ အလုပ်အတွက် လစာလည်း မရရှိကြပေ။ ၎င်းတို့သည် မည်သည့်အစိုးရ သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းမှ အမှီအခိုကင်းပြီး ၎င်းတို့၏ တစ်ဦးချင်းစွမ်းရည်ဖြင့် တာ၀န်ထမ်းဆောင်ကြသည်။
ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေး၊ နိုင်ငံစာမျက်နှာ- မြန်မာ
ပိုမိုသိရှိလိုပါကနှင့် မီဒီယာတောင်းဆိုမှုများ ကျေးဇူးပြု၍ ဆက်သွယ်ပါ- Jacqui Zalcberg ([email protected])
ဘို့ မီဒီယာစုံစမ်းမေးမြန်းမှုများ အခြားသော ကုလသမဂ္ဂ အမှီအခိုကင်းသော ပညာရှင်များနှင့် သက်ဆိုင်သော Dharisha Indraguptha (သို့) ဆက်သွယ်ပါ။[email protected]) သို့မဟုတ် John Newland ([email protected])
X တွင် ကုလသမဂ္ဂ၏ လွတ်လပ်သော လူ့အခွင့်အရေး ကျွမ်းကျင်သူများနှင့် ပတ်သက်သည့် သတင်းများကို လိုက်နာပါ။ @UN_SP ကျွမ်းကျင်သူများ.
