မြန်မာ့မီဒီယာသည် ကမ္ဘာ့အပြင်းထန်ဆုံး ဖိနှိပ်မှုကို လိုက်လျောညီထွေဖြစ်စေသည် – သံတမန်

ကြော်ငြာ

MAE SOT, THAILAND – ပြင်သစ်တော်လှန်ရေးကို ဦးဆောင်ရာတွင် မဆုတ်မနစ်သော ရေးခြစ်သူများ၊ သရော်စာများနှင့် ကာတွန်းဆရာများသည် ဗာဆိုင်းမင်းမျိုးမင်းနွယ်များကို သရုပ်ဖော်ရန် အတူတကွ ဝိုင်းဖွဲ့ခဲ့ကြသည်။ ကြီးမားသော ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုများနှင့် စာနယ်ဇင်းများအပေါ် တိုက်ခိုက်မှုများကို ကြုံတွေ့နေရသော်လည်း ဤဂျာနယ်လစ်များ၊ စာရေးဆရာများနှင့် အနုပညာရှင်များသည် ပဲရစ်မြို့၏လမ်းမများကို မြေအောက်လက်ကမ်းစာစောင်များအဖြစ် မကြာခဏဆိုသလို ၎င်းတို့၏စကားလုံးများနှင့် ရုပ်ပုံများဖြင့် သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ ၎င်းတို့၏ အာဏာကို လျော့ပါးစေရန် ကြိုးပမ်းမှုများသည် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော လူထု၏ စိတ်ဓာတ်များနှင့် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်သော အာဏာရှင်စနစ်ကို ဖြိုခွင်းရန် ကြိုးပမ်းလာကြသည်။

တခါတရံတွင် မီဒီယာလောကသည် ၂၁ ရာစုတွင် ဆိုရှယ်မီဒီယာကြောင့် ဇောက်ထိုးပြောင်းသွားပုံရသော်လည်း ယနေ့ခေတ်တွင် အာဏာရှင်စနစ်အား တိုက်ဖျက်ရာတွင် အသုံးပြုနေသည့် မီဒီယာနည်းဗျူဟာများသည် သရော်စာနှင့် ထေ့ငေါ့ခြင်းများကို စကားလုံးများနှင့် ရုပ်ပုံများဖြင့် ဖော်ပြဆဲဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကမ္ဘာကသိကြသည့် နိုင်ငံအများစုမှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မီဒီယာများက သတင်းထုတ်ရန် စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားပြီး ထိုသို့လုပ်ခြင်းဖြင့် သံဓားဖြင့်ထိုးထားသည့် စစ်အာဏာရှင်များကို ရက်စက်ပြီး ရယ်စရာအဖြစ် မြင်လာစေသည်။

မြန်မာ့နိုင်ငံရေး၏ နောက်ဆုံး “တော်လှန်ရေး” နှင့် စိတ်ကူးစိတ်သန်းများ စစ်ပွဲသည် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် စတင်ခဲ့ပြီး တပ်မတော်နှင့် ပူးပေါင်းလုပ်ကိုင်ခဲ့သော ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့် အရပ်သားကျောထောက်နောက်ခံများကို စစ်အစိုးရက ဖြုတ်ချခဲ့သော်လည်း နောက်ဆုံးတွင် အစိုးရ၏အခန်းကဏ္ဍကို ရှောင်ဖယ်ရန် ကြိုးပမ်းနေချိန်၊ . တရားဝင်အာဏာသိမ်းမှုမတိုင်မီ နှစ်အတော်ကြာကတည်းက မီဒီယာများသည် လွတ်လပ်စွာပြောဆိုခွင့်၊ wifi နှင့် မိုဘိုင်းအင်တာနက်အသုံးပြုခွင့်နှင့် အရာခပ်သိမ်း မာလ်တီမီဒီယာများ၏ အများသူငှာလက်ခံမှုတို့ကြောင့် ပိုမိုပွင့်လင်းသောပတ်ဝန်းကျင်တွင် မီဒီယာများ စတင်ထွန်းကားလာခဲ့သည်။

သို့သော်လည်း စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ပြီးခဲ့သောနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံတွင် မီဒီယာဖိနှိပ်ခံရမှုသည် ကမ္ဘာ့အဆိုးဆုံးအဖြစ် သတ်မှတ်ခံရမည်ဖြစ်သည်။ နယူးယောက်အခြေစိုက် သတင်းထောက်များ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး ကော်မတီက တရုတ်နှင့် မြန်မာတို့သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ မီဒီယာလုပ်သား စုစုပေါင်း ၂၉၃ ဦး၏ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းကို တညီတညွတ်တည်း ထိန်းသိမ်းထားကြောင်း ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်က မှတ်ချက်ပြုခဲ့သည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် နိုင်ငံပေါင်း 50 တွင် 1.4 ဘီလီယံကျော်ရှိသော နိုင်ငံဖြစ်ပြီး 26 တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် လူဦးရေ 55 သန်းအောက်ရှိသောကြောင့် အသုံးဝင်ဆုံးနှိုင်းယှဉ်မှုမဟုတ်ပေ။ (ထိုသဘောအရ၊ ၉၃ သန်းရှိသော ဗီယက်နမ်နိုင်ငံရှိ မီဒီယာ ၂၃ ဦးသည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ပိုမိုအသုံးဝင်သည်။)

သံတမန်အကျဉ်း

အပတ်စဉ်သတင်းလွှာ

ဎ

ရက်သတ္တပတ်၏ ဇာတ်လမ်းအကြောင်း အကျဉ်းချုပ်ရယူပြီး အာရှ-ပစိဖိတ်ဒေသတစ်လျှောက် ကြည့်ရှုရန် ဇာတ်လမ်းများကို ဖန်တီးပါ။

သတင်းလွှာကိုရယူပါ။

မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းအပြင် ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ်နှင့် အိန္ဒိယ၊ ဥရောပနှင့် မြောက်အမေရိကတို့တွင်လည်း မြန်မာ့လွတ်လပ်သော မီဒီယာအဖွဲ့အစည်းများသည် ဇာတ်လမ်းကို ထုတ်နှုတ်ကာ စစ်အစိုးရ၏ ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုနှင့် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုများကို ရှောင်ရှားရန် နေ့စဉ် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ အမှန်စင်စစ်၊ နိုင်ငံ၏မီဒီယာသမားများသည် ယင်းကို အထူးရယ်မောခြင်း၊ ဇွဲနပဲနှင့် ချီးမြှောက်ခြင်းတို့ဖြင့် စီမံခန့်ခွဲကြသည်။

ဤဆောင်းပါးကို နှစ်သက်ပါသလား။ အပြည့်အစုံဝင်ရောက်ကြည့်ရှုရန် စာရင်းသွင်းရန် ဤနေရာကိုနှိပ်ပါ။ တစ်လကို ၅ ဒေါ်လာပဲရှိတယ်။

Facebook သည် 2017 မှစတင်၍ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးစုများအပေါ် ကုလကခေါ်သည့် “အမုန်းစကား” ဟုခေါ်သည့် “အမုန်းစကား” ကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် ဆန္ဒမရှိသည့်အတွက် တရားဝင်တိုက်ခိုက်မှုများ ညှိုးနွမ်းနေသော်လည်း အမေရိကန်၊ -အခြေခံမီဒီယာကြီးသည် မြန်မာသတင်းမီဒီယာသမားများကို သတင်းဖြန့်ပေးရာတွင် နေ့စဉ်နီးပါး တိုက်ရိုက်နည်းသော်လည်း အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။

အစီရင်ခံခြင်းအတွက် ချဉ်းကပ်မှုအသစ်

ဒီမိုကရက်တစ်မြန်မာ့အသံ (DVB) သည် Facebook နှင့် အခြားပလက်ဖောင်းများပေါ်တွင် နေ့စဉ် တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်မှုများ ပြုလုပ်ပေးနေသော ရုပ်သံလိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် ဖမ်းဆီးခြင်း၊ ရိုက်နှက်ခြင်းနှင့် ထောင်ချခြင်းများကို အသုံးပြုခဲ့သည့် စစ်အစိုးရနှင့် အပြင်းအထန် ဆန့်ကျင်မှုများ ဖြစ်ပွားစေခဲ့သည်။ သတင်းထောက်များနှင့် အယ်ဒီတာများကို ချုပ်ကိုင်ထားသည်။

ကြော်ငြာ

DVB သည် မြန်မာနိုင်ငံပြင်ပတွင် တည်းဖြတ်ပြီး စီမံခန့်ခွဲသော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံရှိ အခြားမီဒီယာများကဲ့သို့ပင် နိုင်ငံအတွင်း သတင်းထောက်ပေါင်း လေးသိန်းခန့်ကို ထိန်းသိမ်းထားသည်။ ၎င်းတို့ထဲမှ အချို့သည် နော်ဝေအကူအညီဖြင့် ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော DVB နှင့် ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကျော်ကြာ လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတွင်းမှ သတင်းပေးပို့ခြင်းဆိုင်ရာ ကိုယ်ပျောက်ပညာဖြင့် သတင်းထောက်ဟောင်းနှင့် အသစ်များကို လေ့ကျင့်သင်ကြား ပေးခဲ့ပါသည်။ လက်ရှိတွင် ၎င်းတို့အများစုမှာ မော်တော်ဆိုင်ကယ်များပေါ်တွင် မကြာခဏ ပျံသန်းကြပြီး “ကာဗာ” ဖြင့် ပို့ဆောင်ပေးသည့် ယောက်ျားလေးများ (နှင့် မိန်းကလေးများ)၊ တက္ကစီယာဉ်မောင်းများနှင့် လမ်းဘေးအစားအစာ ဆာဗာများအဖြစ် နှစ်ဆ သို့မဟုတ် နှစ်ဆတိုးလာကြသည်။

ကျော်မောင်ဇော* သည် မြိတ်မြို့ ကပ္ပလီပင်လယ်နှင့် ထိစပ်နေသော မြန်မာနိုင်ငံ တောင်ပိုင်း မြေလွှာတွင် တာဝန်ကျသော တက်ကြွသော DVB သတင်းထောက် ဖြစ်သည်။ “နိုင်ငံတော်၏ရန်သူ” ကို ဖော်ထုတ်ရန် ကြိုးပမ်းမှုဖြင့် နေအိမ်များကို လုယက်ခြင်းနှင့် ပြည်သူများ၏ ဥစ္စာပစ္စည်းများကို စစ်သားများက သိမ်းယူခြင်း ဗီဒီယိုမှတ်တမ်းကို ရိုက်ကူးခဲ့ပြီးနောက် ၎င်းအား ယခုနှစ်တွင် ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရခြင်းဖြစ်သည်။ အဝေးက ကျူးကျော်အိမ်တွေကို ဇော်က ဗွီဒီယိုရိုက်ထားပေမယ့် စစ်သား လုယက်ခံရတဲ့ ဒေသခံတွေကို နှစ်ရှည်လများ တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့ပါတယ်။ ဇော်ဂရုတစိုက် မှတ်တမ်းတင်ထားသည့် ဤဇာတ်လမ်းသည် တောင်ပိုင်းပန်ကိုင်ရှိ ၎င်း၏ဒေသရှိ အဓိကလေတပ်နှင့် တပ်မတော်အခြေစိုက်စခန်းတာဝန်ခံ ထိပ်တန်းတပ်မှူးများကို ဒေါသထွက်စေခဲ့သည်။

ထိပ်တန်းဗိုလ်ချုပ်ကြီးတစ်ဦးမှ စစ်သား ၂၀၀ ခန့်ကို ထရပ်ကားဖြင့် သူ့အိမ်တွင် ဝိုင်းကာ ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားသောအခါ ဇော်ကိုယ်တိုင်ပင် အရုပ်ဆိုးသွားခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က Facebook Live တွင် ထုတ်လွှင့်နေသည့် အခင်းဖြစ်ပွားရာ ဗီဒီယိုခွေတွင် စစ်သားများက ဇော်ကို ၎င်း၏ ဒုတိယထပ် လသာဆောင်မှ ဆင်းလာရန် အော်ဟစ်နေချိန် တစ်ချိန်တည်းတွင် ၎င်း၏ ပြတင်းပေါက်များကို ရိုက်ချိုးရန် လောက်လေးခွများကို အသုံးပြုလျက် ရှိကြောင်း သိရသည်။ Zaw မှ ထူးခြားသော တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်မှုတွင် တပ်မတော်၏ တုန်လှုပ်ချောက်ချားဖွယ် ချဉ်းကပ်မှုအား လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်ကို ကျွမ်းကျင်စွာ ဖော်ထုတ်ပြသခဲ့သည်။

သူ့အိမ်ကို တိုက်ခိုက်တဲ့ ဗီဒီယိုကို ပြသရင်း အခု ရယ်နေတဲ့ ကိုဇော်က သတင်းထောက် တယောက်ကို ဖြုတ်ချဖို့ စစ်အစိုးရက ဒီလောက် ကြီးမားတဲ့ အင်အား စေလွှတ်လိုက်တာကို အံ့သြမိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ “အဲဒါက အံ့သြစရာပဲ၊ ဘာအကြောင်းပြချက်နဲ့ စာနယ်ဇင်းတွေကို တိုက်ခိုက်နေကြတာလဲ” လို့ အော်ဟစ်ပြီး ထိုင်းကနေ မြန်မာနိုင်ငံထဲကို လှမ်းကြည့်တဲ့ သောင်ရင်းမြစ်ဘေးက ကော်ဖီဆိုင်မှာ အခုထိုင်နေတဲ့ ကိုဇော်က ပြောပါတယ်။ “နောက်တော့ သူတို့က ကျွန်တော့်ခေါင်းပေါ် ပလတ်စတစ်အိတ်နဲ့ ထရပ်ကားတစ်စီးနဲ့ မောင်းလာပြီး ကျွန်တော့်ရဲ့ အယ်ဒီတာတွေနဲ့ သတင်းရင်းမြစ်တွေကို မထုတ်ဖော်ရင် ကျွန်တော့်ကို ရိုက်နှက်ပြီး သေတဲ့အထိ ခြိမ်းခြောက်တယ်။”

ရိုက်နှက်ခံရမှုနဲ့ ထောင် ရှစ်လကျခဲ့တဲ့ နေအိမ်ကို တိုက်ခိုက်ခံရမှုထက် လွန်လွန်ကဲကဲနီးပါး သူ့ကို အံ့အားသင့်စေမယ့်အကြောင်း ကိုဇော်က ဒီနေ့ သူ့ပုံပြင်ကို ပြန်ပြောပြပါတယ်။ နောက်ဆုံး ထောင်က လွတ်လာတဲ့အခါ ဇော်က အထူး အားထုတ်ခဲ့ပြီး အဖမ်းခံခဲ့ရတဲ့ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးရဲ့ Facebook အကောင့်ကို “ငါ့” လို့ ပြောပါတယ်။ ဇော်က နောက်ဆုံးတွင် မြန်မာ့ရိုးရာ ငါးဖမ်းခြင်း နှင့် ဘီယာသောက်ခြင်း၏ ပုံများကို လွှင့်တင်ခဲ့သည်။ “သူက ရယ်စရာကောင်းပြီး သူ့ကို ဒီလိုပုံစံဖြစ်အောင် လုပ်ချင်တယ်” လို့ သူ့ဆဲလ်ဖုန်းထဲက တပ်မှူးရဲ့ ဓာတ်ပုံတစ်ပုံကို ကိုင်ကာ ပြောလိုက်ပါတယ်။

ယနေ့ကျွန်ုပ်တို့နေထိုင်သည့် ထူးဆန်းပြီး မကြာခဏ ဖိနှိပ်ခံနေရသော ကမ္ဘာကို ခန့်မှန်းနိုင်စေမည့် ဂန္တဝင် “၁၉၈၄” ကို ဆက်ရေးမည့် ဂျော့ဂ်ျအော်ဝဲလ်က သူ၏အစောပိုင်းစာအုပ် “ဗမာ့နေ့များ” တွင် ပျင်းရိပြီး အရည်အချင်းမရှိသော ဗြိတိသျှနှင့် မြန်မာကိုလိုနီအရာရှိများကို လှောင်ပြောင်ခဲ့သည်။ သို့သော် အော်ဝဲလ်သည် သူဖန်တီးခဲ့သည့် “အစ်ကိုကြီး” ဟူသော ဒီဇိုင်းနှင့် စက်ပစ္စည်းများကိုပင် စိတ်ကူးမယဉ်နိုင်ဘဲ လွတ်လပ်သောမီဒီယာကို တိုက်ဖျက်ကာ အမှန်တရားကို လှည့်စားရန် ခေတ်သစ်မြန်မာပြည်သို့ သွားမည်ဖြစ်သည်။

စစ်အစိုးရသည် မြန်မာနိုင်ငံရှိ wifi နှင့် အခြားသော ဆက်သွယ်မှုပုံစံအားလုံးနီးပါးကို ထိန်းချုပ်ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲနိုင်ပြီဖြစ်သောကြောင့် စာနယ်ဇင်းများကို စူးစမ်းတိုက်ခိုက်ရန် အဆိုပါအရင်းအမြစ်များကို စုဆောင်းထားနိုင်သည်။ သတင်းသမားများသည် ကုဒ်ဝှက်ထားသော ပလပ်ဖောင်းများမှတစ်ဆင့် ပေးပို့သည့်အခါတွင်ပင် ၎င်းတို့၏ မက်ဆေ့ချ်များမှတစ်ဆင့် မကြာခဏ ဖမ်းမိခြင်းခံရသည်။ စစ်တပ်သည် နေအိမ်တစ်ခုကို ဝင်ရောက်စီးနင်းသည့်အခါတွင် စမတ်ဖုန်းများကို သိမ်းယူကာ ၎င်းတို့ကို မဖျက်မီ ဖိုင်များ စုဆောင်းရန် အချက်ပြခဲ့သည်။

ဤဆောင်းပါးကို နှစ်သက်ပါသလား။ အပြည့်အစုံဝင်ရောက်ကြည့်ရှုရန် စာရင်းသွင်းရန် ဤနေရာကိုနှိပ်ပါ။ တစ်လကို ၅ ဒေါ်လာပဲရှိတယ်။

ဒါပေမယ့် ဒီနည်းဗျူဟာတွေက နောက်ပြန်ဆုတ်သွားခဲ့တယ်။ “ဖြိုခွင်းမှုတွေနဲ့အတူ အမှီအခိုကင်းပြီး လွတ်လပ်တဲ့ မီဒီယာအပေါ် ယုံကြည်မှုက သိသိသာသာ တိုးလာတယ်၊ ဒါပေမယ့်လည်း စစ်အစိုးရက ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ မီဒီယာတွေက အမှန်တရားကို မပြောတဲ့အတွက်ကြောင့် လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့တွေကို မြန်မာနိုင်ငံမှာ အလေးစားဆုံး အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ညှိုးနွမ်းစေပါတယ်” ဟု ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်ဟောင်း Richard Mookerdum က ပြောသည်။ အော်ဝဲလ်မှ အကြိုက်ဆုံးနေရာအဖြစ် ဖော်ပြခဲ့သည့် ၁၉ နှင့် ၂၀ ရာစုများအတွင်း ရန်ကုန်ရှိ ဂန္ထဝင် Smart & Mookerdum စာအုပ်ဆိုင် (ယနေ့ရန်ကုန်) တွင် မိသားစုပိုင် မီဒီယာအရာရှိ၊

စစ်အစိုးရ၏ သတင်းအချက်အလက်များကို ခြယ်လှယ်ပြီး အရပ်သားများကို သတ်ဖြတ်ခြင်းများကို အသိအမှတ်ပြုသည့်အနေဖြင့် အမေရိကန်ဘဏ္ဍာရေးဌာနသည် ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်က စစ်တပ်အပေါ် ပြင်းထန်သော ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုများ ချမှတ်ခဲ့ပြီး စစ်အစိုးရသည် လူထုကို သူလျှိုလုပ်ရန် နည်းပညာကို အလွဲသုံးစားလုပ်ကာ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများနှင့် ဖိနှိပ်မှုများကို လွယ်ကူချောမွေ့စေသည်ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။ ”

သတင်းများဆက်လက်စီးဆင်းရန် တိုက်ပွဲများ

ကြော်ငြာ

မြန်မာနိုင်ငံတွင်ရှိစဉ်က ဇော်နှင့် အနီးကပ်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည့် DVB ၏ လက်ရှိရေးရာ ဒါရိုက်တာ အသက် ၅၂ နှစ်ရှိ ဦးသန်းဝင်းထွဋ်က သတင်းထောက် ငယ်၏ ခြေထောက်ပေါ်တင်တွေးခေါ်နိုင်မှုသည် သူ့အသက်ကို ကယ်တင်နိုင်ပြီး ထောင်ထဲတွင် အချိန်ပိုမကုန်စေရဟု ဆိုသည်။ ထိုနေ့တွင် တိုက်ခိုက်ခံရချိန်တွင် ဇော်သည် စစ်သားများ၏ ဝိုင်းရံခံရချိန်တွင် ၎င်း၏ဖုန်းကို အလွတ်သဘော “စက်ရုံဆက်တင်များ” သို့ အမြန်ပြန်လည်သတ်မှတ်နိုင်ခဲ့ပြီး ရှည်လျားသည့် ထောင်ဒဏ်နှင့် နောက်ထပ်ရိုက်နှက်မှုများဖြစ်စေနိုင်သည့် ယုတ်ညံ့သောအကြောင်းအရာများကို ချက်ချင်းဖျက်ပစ်နိုင်ခဲ့သည်။

ပြည်ပရောက် DVB ၏ သိမ်မွေ့သော လက်ရာဖြစ်ပြီး ယခု မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းမှ ရရှိသော အကြောင်းအရာများကို တည်းဖြတ် ထုတ်လုပ်နေခြင်းဖြစ်ကြောင်း ကိုထွဋ်က ပြောသည်။ အခြားသော အစိုးရမဟုတ်သော သတင်းအဖွဲ့အစည်းများကဲ့သို့ပင်၊ သတင်းထောက်များသည် တိုက်ပွဲနယ်မြေများအပါအဝင် အလျင်အမြန်ဖန်တီးပြီး ဇာတ်ကြောင်းပြထားသော ဗီဒီယိုကလစ်များမှတစ်ဆင့် မျက်မြင်သက်သေအကောင့်ပုံစံဖြင့် မကြာခဏ ပေးပို့မှုများ နေ့စဉ် ပေးပို့ကြသည်။ ပစ္စည်းများ စုဆောင်းပြီးသည်နှင့်၊ တည်းဖြတ်သူများသည် ၎င်းတို့သည် မည်သည့်အရာများကို ထုပ်ပိုး၍ အသုံးပြုနိုင်ကြောင်းနှင့် လုံခြုံရေးနှင့် အချိန်ကိုက်အကဲဖြတ်မှုများအပေါ် အခြေခံ၍ ၎င်းတို့သည် တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်ရန် မည်သို့ကြိုးစားနိုင်သည်ကို ဆုံးဖြတ်ပါသည်။

တင်သွင်းခြင်းနှင့် ဖြန့်ဖြူးခြင်းနည်းလမ်းများသည် နေ့စဉ်နှင့်အမျှ ပြောင်းလဲလျက်ရှိသည်။ သံသယရှိစရာပါပဲ၊ မြန်မာ့မီဒီယာမှာ ၁၉၈၈ ခုနှစ် အရေးအခင်းကာလမှာ ငါတို့လုပ်ခဲ့တဲ့ ကိရိယာတွေထက် အများကြီး ပိုနေမှာ သေချာပါတယ်။ အဲဒီနှစ် သြဂုတ်လနဲ့ စက်တင်ဘာလတွေမှာ တိုင်းပြည်တွင်းက Washington Post နဲ့ CBS News အပါအဝင် အမေရိကန်မီဒီယာတော်တော်များများအတွက် ငါဖော်ပြခဲ့တဲ့ ကိရိယာတွေ အများကြီးရှိတယ်။ တယ်လီxစက်အော်ပရေတာမှ တယ်လီx လက်မှတ်များကို ကြိုတင်၍ ခိုးကြောင်ခိုးဝှက်ရိုက်နှိပ်ကာ ဆက်သွယ်ရေးမှတ်တမ်းကို ဖျက်ပစ်ရန် နည်းလမ်းတစ်ခုအဖြစ် ပေးပို့ပြီးသည့်နောက် ချက်ခြင်း ဖျက်ဆီးပစ်ရန် သဘောတူခြင်းဖြင့် သတင်းဇာတ်လမ်းများကို ခေတ်မီ တယ်လီလိုင်းများမှတစ်ဆင့် မကြာခဏ ပေးပို့ခဲ့သည်။

“အဲဒီတုန်းက ကျောင်းသူလေးဖြစ်ပြီး ရာနဲ့ချီပြီး လမ်းမတွေပေါ်မှာ သေနတ်နဲ့ ပစ်သတ်ခံခဲ့ရပါတယ်” ဟု ပြင်သစ် ဘက်ရက်ကို ရွတ်ဖတ်နေသည့် ဂန္တဝင်ဆေးလိပ်သောက်သည့် “ကျောင်းဟောင်း” သတင်းထောက် ကိုထွဋ်က “ဒါဆို ဘာဖြစ်လဲ!”

1988 ခုနှစ် ဖြိုခွင်းမှုအပြီး ရန်ကုန်လမ်းမများပေါ်တွင် လူရာနှင့်ချီသေစေခဲ့သော ( အင်္ဂလိပ်အမည်ကို နောက်နှစ်တွင် မြန်မာစစ်အစိုးရမှ ရန်ကုန်ဟု ပြောင်းလဲခဲ့သည်) ၊ ထိုင်း-မြန်မာ နယ်စပ်တလျှောက် တောထဲတွင် မြန်မာ့တပ်မတော်ကို ဆန့်ကျင်သည့် လက်နက်ကိုင် ကြိုးပမ်းမှု ၊ ယနေ့ပြုသကဲ့သို့၊

“အဲဒါကလွဲရင် ဒီတကြိမ် လက်နက်ကိုင် ကြိုးပမ်းမှုနဲ့ ခုခံမှုက ပိုကြီးပြီး ၁၀ လနီးပါး ကြာသွားပြီ” ဟု ဦးထွဋ်က ပြောသည်။ “သတင်းပို့ခြင်းဆိုင်ရာ ကိရိယာအသစ်များကို နားလည်ပြီး အလွန်ထက်မြက်သော ‘Gen Z’ ကလေးများက တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအားဖြင့် ၎င်းကို တွန်းအားပေးသည်ဟု ဆိုရမည်ဖြစ်သည်။ သူတို့ ထွက်ပြေးဖို့ ဆိုင်ကယ်စီး၊ ဆင်းမ်ကတ်တွေ ခဏခဏပြောင်းပြီး နိုင်ငံတိုင်း ဒေသတိုင်းမှာ အလုပ်လုပ်တယ်။”

“အဲဒါက အနက်ရောင်ထွက်ပေါက်တွေနဲ့ တွင်းနက်တွေကြောင့် ဒီဇာတ်လမ်းကို ဖုံးကွယ်ဖို့က ပိုပိုပြီး ခက်ခဲလာပါတယ်” ဟု ၎င်းက ထပ်လောင်းပြောသည်။ “အခု တိုက်ပွဲတွေ ပိုများလာပြီး စစ်ကြောရေးမှာ အချုပ်ခန်းထဲမှာ သေဆုံးမှုတွေ ပိုများလာတယ်။ ခိုင်မာတဲ့ အထောက်အထားတွေ လိုအပ်တာကြောင့် ဒီအဖြစ်အပျက်တွေ တော်တော်များများကို စနစ်တကျ မှတ်တမ်းတင်ဖို့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။”

ဒါတောင်မှ တပ်မတော်က ပြည်သူတွေရဲ့ အသံတွေကို ချေမှုန်းဖို့ စနစ်တကျ နည်းပရိယာယ်က ၁၉၈၈ ခုနှစ်တုန်းကနဲ့ အတူတူပဲလို့ ဦးထွဋ်က ပြောပါတယ်။ “သတင်းထောက်တွေကို နှိပ်စက်ပြီး စစ်ဆေးမေးမြန်းဖို့ တခြားကိရိယာတွေကြားမှာ လျှပ်စစ်ရှော့ခ်၊ ရိုက်နှက်တာ၊ ရေနွေးနဲ့ စီးကရက်တွေ သုံးကြတယ်” ဟု သန်းထွဋ်အောင်၊ ၂၀၁၀ ခုနှစ် မြန်မာ့နွေဦးအတွက် ရန်ကုန်သို့ မပြန်မီ အဝေးရောက် ပါရီတွင် အကျဉ်းချုံး နေထိုင်ခဲ့သူ ဖြစ်သည်။

“ဖေဖော်ဝါရီကနေ မေလအထိ အလောင်းအများစုကို မိသားစုတွေဆီ ပြန်လွှတ်ပေးဖို့ ပြောတာပါ။ အခု ထောင်က ထွက်လာတာ ဘာမှမရှိဘူး။ စစ်အစိုးရက နှလုံးရောဂါကြောင့် သေဆုံးတာ ဒါမှမဟုတ် ရှင်းမပြနိုင်တဲ့ ရောဂါနဲ့ ထောင်ထဲမှာပဲ သေတယ်လို့ မကြာခဏ ပြောလေ့ရှိတယ်။

၁၉၈၈ ခုနှစ် လူထုအုံကြွမှု နှင့် ၂၀၂၁ ခုနှစ်ကြားတွင် သန်းထွဋ်အောင် မြင်နိုင်သော အခြားထူးခြားခြားနားချက်မှာ ယခုတစ်ကြိမ်တွင် ထိတ်လန့်မှုများ မြင့်တက်နေသော်လည်း “ဤရက်စက်မှုသည် Gen Z ကို ကြောက်စရာမဟုတ်ပေ” ဟု အဖွဲ့ဝင်များက သရုပ်ပြရန်အတွက် Hunger Games ရုပ်ရှင်စီးရီး၏ လက်သုံးချောင်းဖြင့် အလေးပြုခြင်းကို လူကြိုက်များခဲ့ကြသည်။ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ဖီဆန်တယ်။”

“စစ်အာဏာရှင်ကို မဖြုတ်ချမချင်း စကားလုံးတွေ၊ သေနတ်တွေနဲ့ တိုက်ခိုက်မယ်လို့ ကတိပြုထားပါတယ်” ဟု ၎င်းက ဆက်လက်ပြောသည်။

* ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ လုံခြုံရေးအရ သတင်းသမားအမည်ကို ပြောင်းလဲထားသည်။