စစ်အစိုးရ လှုပ်လှုပ်ခတ်ခတ် ဖြစ်နေချိန်မှာ မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အနာဂတ်ဟာ တိမ်မြုပ်နေဆဲပါ။

ပြည်တွင်းစစ်သည် နိုင်ငံ၏ လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် စီးပွားရေးကို ဆိုးဆိုးရွားရွား ထိခိုက်စေသည့် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖေါ်ဝါရီလတွင် အာဏာသိမ်းပြီးနောက် သုံးနှစ်ကြာ ဖြစ်ပွားနေသည့် ပြည်တွင်းစစ်တွင် ထိုကဲ့သို့သော ပဋိပက္ခတွင် ‘ငွေကြိုးတန်းများ’ မရှိပါ။

သို့သော်လည်း လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးအဖွဲ့များကြား မမျှော်လင့်ထားသောစည်းလုံးညီညွတ်မှုနှင့်အတူ နိုင်ငံတော်အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ (SAC) စစ်အစိုးရ၏ တပ်ဖွဲ့များအတွက် ထူးထူးခြားခြား ရှုံးနိမ့်မှုများ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပေါ်နေသည့် 2023 ခုနှစ်သည် အားတက်စရာဖြစ်နေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ ခုခံမှု၏ အောင်မြင်မှုများသည် ၎င်း၏ ရာထူးအဆင့်နှင့် စစ်သည်များကြား စိတ်ဓာတ်ကို ထိခိုက်ပျက်စီးစေကာ ၎င်း၏ အထက်တန်းစားအဖွဲ့များကြား အာဏာချိန်ခွင်လျှာ မတည်မငြိမ်ဖြစ်စေသည့် စစ်တပ်အတွက် အရှက်ရစေခဲ့သည်။

Nicholas Farrelly သည် ဤသီတင်းပတ်၏ ဦးဆောင်ဆောင်းပါးတွင် မှတ်သားထားသည့်အတိုင်း၊[w]အခု နေပြည်တော်က ဗိုလ်ချုပ်တွေက အရင်ကထက် ပိုဖိအားပေးခံနေရတယ်၊ တိုက်ပွဲတွေ အရှိန်အဟုန်နဲ့ ပြောင်းလဲလာပြီး နိုင်ငံတကာမှာ မြန်မာနိုင်ငံက ခါတိုင်းထက် ပိုပြီး အထီးကျန် ဖြစ်နေတဲ့အတွက် နောက်ဘာတွေ ဆက်ဖြစ်မလဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းတွေက ပိုပြီးတော့ အာရုံစိုက်လာတယ်။

ဤမေးခွန်းများထဲမှ တစ်ခုမှာ တိုင်းရင်းသား စည်းလုံးညီညွတ်ရေး အစိုးရ (NUG) လက်အောက်ရှိ စစ်အစိုးရ ဆန့်ကျင်ရေး အင်အားစုများကြားတွင် မည်သို့သော နိုင်ငံရေး စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို တည်တံ့နိုင်မည်နည်း။ အလယ်ပိုင်းပြည်နယ်ကို ဆယ်စုနှစ်များစွာ တိုက်ခိုက်နေခဲ့သည်။

‘တကယ်လို့ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းသူတွေ တံတိုင်းကြီးမှာ ကျောခိုင်းထားတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ နောက်ဆုံးမှာ ပျက်ကွက်ခဲ့ရင်၊ လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေးနဲ့ အပြိုင်အဆိုင် ဖြစ်လေ့ရှိတဲ့ အတွေးအခေါ်မျိုးတွေကို ဖြတ်ကျော်ပြီး မြန်မာပြည်သူတွေရဲ့ ကြိုးစားအားထုတ်မှုတွေ ဆက်လုပ်သွားမှာပါ’ ဟု Farrelly က ဆိုသည်။

အာဏာသိမ်းမှု ၃ နှစ်မြောက် အကြိုနေ့တွင် NUG သည် တပ်မတော်မှ ပြဋ္ဌာန်းထားသော ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ရှုတ်ချသည့် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းကြီးများနှင့် ပူးတွဲ ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ကာ တပ်မတော်က ဆုပ်ကိုင်ထားသည့် စစ်မှန်သော ဒီမိုကရေစီ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ဗီတိုအာဏာမရှိသလို နိုင်ငံရေးအခန်းကဏ္ဍလည်း မပါဝင်ပါဘူး။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ လေးနက်သော နိုင်ငံရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများအတွက် မျှဝေထားသော အမြင်နှင့် ကတိကဝတ်များကို မျှဝေထားသည်ဟု Farrelly က သတိပေးသည်။[t]အာဏာသိမ်းရန် ခက်ခက်ခဲခဲ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သော မရေမတွက်နိုင်သော အုပ်စုများအကြား အာဏာနှင့် အရင်းအမြစ်များကို မျှမျှတတ ခွဲဝေသုံးစွဲမည်ဆိုပါက “တစ်နေ့ပြီးတစ်နေ့” အခြေအနေများတွင် ကြီးမားသော ပြဿနာများ ရှိနေပါသည်။ ၎င်းတို့သည် အခွင့်အာဏာနယ်ပယ်များကို ထွင်းဖောက်ရန်၊ ကိုယ်ပိုင်အစိုးရကို စမ်းသပ်ပြီး တိုင်းပြည်၏ များပြားလှသော သယံဇာတကြွယ်ဝမှု၏ ဝေစုကို ရယူရန် စိတ်အားထက်သန်ကြသည်။’

ဤနေရာနှင့် ထိုအချက်ကြားတွင် သွေးထွက်သံယိုများစွာ ရှိပါသေးသည်။ သို့သော်လည်း တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့များသည် စစ်အစိုးရ၏ စစ်ရေးအနေအထားတွင် ပိုမိုဆိုးရွားလာပါက NUG နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးဆီသို့ တွန်းပို့နိုင်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်နေပါသည်။ ထိုသို့ ပျက်ကွက်ပါက စစ်အာဏာရှင်၏ နယ်မြေနှင့် နိုင်ငံတော် အဖွဲ့အစည်းများ ထိန်းချုပ်နိုင်မှု စွမ်းအားဖြင့် ငြှိမ်းသတ်ရန် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော တိုက်ပွဲ ဖြစ်လာမည့် အလားအလာ ရှိသည်။

Farrelly ရေးထားသည့်အတိုင်း ‘လက်ရှိတပ်မတော်ခေါင်းဆောင်ပိုင်းပါဝင်နိုင်သည့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းဖြေရှင်းမှုတစ်ခုကို စိတ်ကူးကြည့်ရန် ခက်ခဲသည်။ အကယ်၍ နေပြည်တော်ကို တိုက်ခိုက်ပြီး သိမ်းပိုက်ခံရမည့် အန္တရာယ်ရှိပါက ၎င်းတို့၏ နောက်ဆုံးရွေးချယ်မှုမှာ ယုတ်ညံ့သော ပြည်နှင်ဒဏ် ခံရမည့် ခိုကိုးရာမဲ့ ဖြစ်နေပေလိမ့်မည်။

တပ်မတော်၏ အသွင်ကူးပြောင်းမှုအား အရပ်ဘက်ပစ်မှတ်များကို တမင်တကာ တိုက်ခိုက်ခြင်းဖြင့် ရပ်ရွာလူထုအား လက်အောက်ခံအဖြစ်သို့ အကြမ်းဖက်စေရန်အတွက် အမှတ်အသားပြုထားသည်။ SAC ပြုတ်ကျပါက၊ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများအတွက် တာဝန်ခံမှုနှင့် အပြစ်ပေးခံရမှုဆိုင်ရာ မေးခွန်းများသည် ပဋိပက္ခလွန်အခင်းအကျင်းတွင် အရာရှိများ—ပဋိပက္ခလွန်စစ်တပ်၏ အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာ ပေါင်းစပ်မှုမှန်သမျှသည်— သြဇာကြီးမားသော နိုင်ငံရေးကစားသမားများအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ အာဏာလစ်ဟာမှုကို ဟန့်တားခြင်း နှင့် မြန်မာ၏ မျိုးရိုးကို စစ်အာဏာရှင်စနစ်သို့ တားဆီးခြင်း နှင့် ၎င်း၏ မအောင်မြင်သောနိုင်ငံတော် တည်တံ့ခိုင်မြဲရေး အတွက် အဓိကဦးစားပေးဖြစ်သော နိုင်ငံရေးအရ အပေးအယူလုပ်ရန် ခဲယဉ်းပေလိမ့်မည်။

SAC ၏ ဆက်ခံသော အစိုးရသည် အခြေခံ အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာ ညီညွတ်မှု ရှိသည်ဟု ယူဆပါက ၎င်းနှင့် နိုင်ငံတကာ အသိုက်အဝန်းသည် မြန်မာနိုင်ငံကို လမ်းကြောင်းမှန်ပေါ် ပြန်လည်ရောက်ရှိရန် ကြီးမားသော လုပ်ဆောင်မှုများ ရှိနေမည်ဖြစ်သည်။ ပဋိပက္ခသည် COVID-19 ကပ်ရောဂါကြောင့် အပြင်းအထန်ခံခဲ့ရသော လူဦးရေကို စီးပွားရေးအရ နစ်မွန်းစေရုံသာမကဘဲ၊ နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေး ကောင်စီခေတ်နှင့် တူညီသော စောင့်ကြည့်ခြင်း၊ သတင်းပေးခြင်း၊ မတရား ဖမ်းဆီးခြင်းနှင့် ညှဉ်းပန်း နှိပ်စက်ခြင်းတို့သည် SAC ထိန်းချုပ်မှုအောက်ရှိ နယ်မြေများသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိသွားခြင်းနှင့်အတူ လူမှုရေးဆိုင်ရာ ယုံကြည်မှုနှင့် စည်းလုံးညီညွတ်မှု အားနည်းသွားခြင်းနှင့်အတူ လူမှုရေးဆိုင်ရာ ရှစ်လေးလုံးမှာ စုတ်ပြဲသွားခဲ့သည်။ .

မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းပဋိပက္ခသည် လွန်ခဲ့သည့်တစ်နှစ်ခန့်က ဖြစ်ပုံပေါ်သည့် ရှုပ်ထွေးပွေလီသော ရှေ့မတိုးနောက်မဆုတ်ပင် မဟုတ်တော့ပါ။ အာဆီယံသည် 2021 ခုနှစ်တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သော ‘သဘောဆန္ဒငါးရပ်’ နှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံရာတွင် အကျိုးစီးပွားရှိကြောင်း စစ်အစိုးရကို ဆွဲဆောင်နိုင်စေမည့် အခွင့်အလမ်းတိုင်းကို အမြင့်ဆုံးဖြစ်အောင် အသုံးချရမည်ဖြစ်သည်။ အာဆီယံသည် တော်လှန်ရေးနှင့် တော်လှန်ရေးကြားတွင် နိုင်ငံတကာ ကြားဝင်ဖျန်ဖြေသူအဖြစ် လုပ်ဆောင်ရန် ထင်ရှားသည်။ စစ်အစိုးရသည် အနောက်နိုင်ငံများ၏ ပါဝင်ပတ်သက်သူများ ပံ့ပိုးပေးမည့် အခန်းကဏ္ဍဖြစ်သည်။

စေ့စပ်ညှိနှိုင်းဖြေရှင်းရေးတွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အခန်းကဏ္ဍသည် ရှင်းလင်းပြတ်သားမှုနည်းပါးသည်။ Enze Han သည် တရုတ်နိုင်ငံသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၎င်း၏ အလောင်းအစားများကို အကာအကွယ်ပေးနေပြီး SAC နှင့် နီးကပ်သော ဆက်ဆံရေးကို ထိန်းသိမ်းထားပြီး မြန်မာ၏ အစွန်အဖျားရှိ တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အချို့အား တိတ်တဆိတ် ပံ့ပိုးပေးနေသည်ကို မြင်တွေ့ရသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် နီးကပ်လွန်းသည်ဟု ရှုမြင်သောကြောင့် NUG ကို သတိထားနေသော်လည်း SAC အတွက် နိုင်ငံရေးနှင့် သံတမန်ရေးအရ ဖုံးအုပ်ပေးမည့် အတိုင်းအတာအထိ စစ်အစိုးရအတွက် နံရံပေါ်တွင် ရေးထားမည်ဆိုပါက စောင့်ကြည့်ရဦးမည်ဖြစ်သည်။

ယူကရိန်းနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် အနောက်နိုင်ငံများ၏ လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်မှုနှင့်အတူ မြန်မာနိုင်ငံသည် ၎င်း၏ သံတမန်ရေးရာ ဦးစားပေးလုပ်ငန်းများတွင် ဆုတ်ယုတ်သွားခဲ့သည်။ သို့သော် အာဆီယံ၏ အနာဂတ်သည် ထိုနေရာတွင် ကြေကွဲဖွယ် ပဋိပက္ခဖြေရှင်းချက်နှင့် နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ဆက်စပ်နေကာ ဒေသတွင်း ရပ်တည်မှုနှင့် အောင်မြင်မှုအပေါ် ၎င်း၏ ကင်ဆာဖြစ်စေသော သက်ရောက်မှုများကို ရှောင်ရှားရန် ဦးတည်နေပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် စတင်လုပ်ဆောင်ရန် အာဆီယံ၏ အဆင်သင့်ဖြစ်မှုသည် သံတမန်ရေးအရ အရေးကြီးသော အချက်ဖြစ်သည်။

EAF အယ်ဒီတာ့အာဘော်ဘုတ်အဖွဲ့သည် Crawford School of Public Policy၊ အာရှနှင့် ပစိဖိတ်ကောလိပ်၊ သြစတြေးလျ အမျိုးသားတက္ကသိုလ်တွင် တည်ရှိသည်။